Kad bi’ bio bijelo dugme

Grupu Bijelo dugme je osnovao Goran Bregović zvanično 1974. godine, ali nije sve baš tako glatko teklo, kako bi današnje generacije pomislile.  Zanimljivo je  da je Brega svojevremeno bio izbačen iz niže muzičke škole kao netalentovan. Prva grupa Bregovića je osnovana još kada je bio osnovac. Kada je krenuo u srednju školu, svirao je u grupi Izohipse. Srednju školu je ubrzo napustio, a prije Bijelog dugmeta, Bregović je svirao u Kodeksima. Ova grupa je kratko postojala, a godinu dana je svirala i u Italiji. Uz velike personalne promjene, unutrašnje trzavice i često bez angažmana, grupa je opstala do kraja 1970. godine. U ovoj grupi je nastala i prva svađa između Bregovića i Bebeka, oko Bebekove uloge u bendu, poslije koje godinu dana nisu razgovarali.

Na prijedlog Ismeta Arnautalića, 1971. godine osnovana je grupa Jutro, u kojoj su pored Bregovića bili Zoran Redžić, Gordan Matrak i Zlatko Hodnik. Ovih godina Bregović počinje da komponuje muziku. Ismet Arnautalić je napustio bend 1972. godine i uzeo pravo na ime grupe. U grupu tada dolaze bubnjar Goran Ipe Ivandić i klavijaturista Vlado Pravdić. Novo ime grupa dobija po pesmi ,,Kad bi’ bio bijelo dugme”.

Prvi singl su ponudili Diskotonu, ali su odbijeni i pristupaju Jugotonu. U prvoj godini grupa je izdala tri singla i krajem godine prvi album. Omot tog albuma našao se u jednoj stranoj knjizi među 500 najboljih omota u istoriji. Veliki koncerti na kojima su učestvovali pokazali su da ova grupa ima veoma široku armiju obožavalaca. Iz tog vremena su se izdvojili nastupi na oproštajnom koncertu Korni grupe, na BOOM festivalu, Skopskom festivalu, rođendanskoj proslavi emisije „Veče uz radio”,….

Početkom 1975. Bregović je dobio nagradu na festivalu Kongres rok majstora u organizaciji Jugotona, kao jedan od četvorice najboljih gitarista Jugoslavije.

Drugi album ,,Šta bi dao da si na mom mjestu” je snimljen u Londonu. Ovaj album je prodavan po cijeni većoj od uobičajene, ali je uprkos tome oborio sve rekorde u tiražima. Na drugom albumu bas je svirao Bebek, a i na turnejama koje su uslijedile, Redžića mijenja nekoliko muzičara, jer je povrijedio prst na ruci.

Sredinom sedamdesetih godina, grupa je imala turneju po Makedoniji i Kosovu i Metohiji, a najavljen novogodišnji koncert u beogradskoj Hali sportova je bez razloga otkazan, ali i njihov nastup pred drugom Titom, zbog toga što su organizatori bili šokirani ,,bukom koju je proizvodio bend”.

1976. godine članovi odlaze u Ameriku. Prva ideja je bila da sviraju našim iseljenicima, ali se od toga odustalo. Tamo su snimili nekoliko singlova, koji su postigli solidan uspjeh.

Iste godine članovi su učestvovali u radnoj akciji ,,Kozara 76”, koja je trebalo da ih očisti od kritika od prozapadne usmjerenosti. Ipe i Vlado Pravdić odlaze ubrzo na odsluženje vojnog roka, a menjaju ih Milić Vukašinović i Laza Ristovski, koji je došao iz Smaka.

Treći album je trebao da se zove ,,Hoću, bar jednom da budem blesav”, ali je naziv promjenjen u ,,Eto! Baš hoću!”, jer Jugoton nije prihvatao prvi prijedlog.

Veliki povratak je došao ljeta 1977. godine, kada je grupa održala oproštajni koncert kod Hajdučke česme na Topčideru pred Bregovićev odlazak u vojsku. Iako je organizacija zakazala, uz pomoć prvih ranih obožavalaca montirana je sva prateća oprema i koncert je održan  pred 100.000 ljudi, što je bio najveći skup u istoriji domaćih rok koncerata. Snimci sa nastupa nisu bili odgovarajući za živi album, pa su snimci sa koncerta u Sarajevu, koji je uslijedio, stavljeni na album ,,Koncert kod Hajdučke česme”. Da bi naziv albuma bio opravdan, korišćena je reakcija publike na Topčiderskom koncertu.

Tokom Bregovićevog boravka u JNA, Željko Bebek je ljeta 1978. godine snimio solo album ,,Skoro da smo isti”. Ipe i Laza snimaju album ,,Stižemo”. Uz prilično puno teških reči opraštaju se od Bijelog dugmeta. Pred samo objavljivanje albuma Ipe je uhapšen zbog posjedovanja hašiša. Dobio je tri godine zatvora, ali na izdržavanje kazne odlazi 1981. godine zbog svog psihofizičkog stanja.

Prije nego što je Bregović odslužio vojni rok, u grupu se vraća Vlada Pravdić i dolazi Điđi Jankelić. Odmah su počeli pripreme za novu ploču u Niškoj banji, ali su Bregovića primjetili nadležni u vojsci i dobija zabranu izlazaka iz kasarne. Tek kada Bregović izlazi iz JNA završavaju album ,,Bitanga i princeza”, koji je objavljen marta 1979. Mnogi elementi albuma su modifikovani ili izbačeni na insistiranje Jugotona. Omot, koji je prikazivao žensku nogu koja šutira muškarca između nogu, je promjenjen, izbačena je jedna psovka iz pjesme ,,Ala je glupo zaboravit’ njen broj” i stih ,,A on je bio kopile i jad” iz pjesme ,,Sve će to, mila moja, prekriti ruzmarin, snjegovi i šaš” je zamjenio ,,A Hrist je bio kopile i jad”. Tiraž je oborio sve prethodne rekorde, a turneja koja je uslijedila je ponovo pokazala da su najpopularnija rok grupa na ex YU prostorima. Grupa je 22. septembra iste godine na stadionu JNA organizovala Rok spektakl 79., na kom su se pojavile brojne grupe: Prljavo kazalište, YU grupa, Suncokret, Parni valjak, Generacija 5, Siluete, Piloti, Boomerang i drugi. Poslije toga grupa pravi kraću pauzu do snimanja novog albuma.

Tokom 1982. godine grupa je imala nastupe u Austriji i Bugarskoj, a vrlo brzo im se priključio Ipe, koji se vratio iz zatvora. Album ,,Uspavanka za Radmilu M.” koji je uslijedio, trebalo je da bude oproštajni, jer je Bregović planirao da poslije turneje raspusti grupu. Koncert na beogradskom Sajmištu, koji je trebalo da bude poslednji, je okupio ogroman broj ljudi, što je Bregovića natjeralo da odustane od svoje prvobitne ideje. Uslijedila je pauza za grupu, koju Bregović koristi za put oko svijeta, a Bebek za snimanje drugog solo albuma. Bebek zvanično napušta grupu 23. aprila 1984. godine. Na njegovo mjesto dolazi Mladen Vojičič Tifa. Već tada se razmatrala opcija da dođe Alen Islamović, ali je on odlučio da ostane u Divljim jagodama.

Novi album ,,Bijelo dugme” se pojavljuje iste godine, a na omotu je bila reprodukcija slike Uroša Predića ,,Kosovka devojka”. Tifa je krajem 1985. godine napustio grupu i otišao na odsluženje vojnog roka.

Zamjenjuje ga Alen Islamović posle kraha Divljih jagoda u Engleskoj. Album ,,Pljuni i zapjevaj moja Jugoslavijo” je po običaju odlično prošao u javnosti. Omot je činila kineska slika koja prikazuje moderni revolucionarni ples. Na turneji koja je usledila snimljen je dupli živi album ,,Mramor, kamen i željezo”.

1988.  godine objavljen je album ,,Ćiribiribela”. Apsolutno najveći hit je postala pesma ,,Đurđevdan”, koja je svirana uz pratnju orkestra Fejata Sejdića. Ova pjesma je postala hit za sva vremena, a kao neku vrstu neformalne himne uzeli su je i navijači Crvene zvezde. Interesantna je bila i pjesma ,,Lijepa naša”, koja je kombinovana sa pjesmom ,,Tamo daleko”.

Koncert u Derventi 15. marta 1989. godine je bio poslednji koncert ove grupe. Naime, Alen Islamović odlazi u Bihać da se liječi zbog bolova u bubregu, ne obavijestivši nikog. Turneja je prekinuta, a otkazani su i nastupi u Kini i SSSR-u. Bregović nakon toga odlazi u Pariz.

Alen 1990. godine objavljuje solo album ,,Haj, nek se čuje, haj nek se zna”, a Bregović započinje uspješnu karijeru filmskog kompozitora. Sa Zdravkom Čolićem je još ranije osnovao izdavačku kuću Kamarad, koja je odlično radila.

Narednih godina izlaze razne kompilacije Bijelog dugmeta, a snimljene su i serije o Bijelom dugmetu, kao jednoj od najpopularnijih grupa u istoriji domaće muzike.

Bebek i Tifa rade sa svojim bendovima i danas, Alen je nastavio solo karijeru, a Bregović drži uspješne koncerte po cijeloj Evropi sa svojim Orkestrom za svadbe i sahrane. Ipe Ivandić je izvršio samoubistvo u Beogradu, 13. januara 1994. godine.

Bregović je i danas nosilac prava na ime Bijelo dugme, koje je uz ne baš rad prihvat ostalih članova dobio.

Bijelo dugme održalo je povratničku turneju 2005. godine. a ulaznice  u Sarajevu (Koševo) i Zagrebu (Maksimir) su rasprodate za nekoliko sati. Koncert na beogradskom hipodromu je privukao više od 180.000 obožavalaca, dok je više od 20.000 njih ostalo van hipodroma.