SIMBOLIKA “KOSOVKE DJEVOJKE”

Bliži se Vidovdan, a onda kreću i razne priče oko Kosovskog Boja. Ispričane i neispričane, a mi vam donosimo nešto novo i zanimljivo. Iako su svi čuli za sliku “Kosovke djevojke”, malo njih zna pravo simboliku ovog djela. Pukovnik u penziji Dr Rade S.N. Rajić do detalja je proučio ovu priču, i mi je djelimo sa vama, uz nadu da će se priča o ranjenom junaku prenositi i dalje, s koljena na koljeno,…

Pored slika kao što su „Seoba Srba“, „Miloš ubija cara Murata“, „Krunisanje cara Dušana“ ili na primjer „Dizanje ustanka u Takovu“, jedna od najpoznatijih slika u našem narodu je slika Uroša Predića „Kosovka devojka“. To je izuzetno umjetničko djelo koje uz niz drugih slika na različit (sebi svojstven način), daju prestavu i simboliku, duh i poruku vezanu ne samo za Kosovski boj 1389. godine, već prije svega za kosovski fenomen, odnosno Kosovski zavjet i njihovu etičku osnovu dobra.

Simbolika ove slike je jedinstvena i kompleksna. Ona se može potpunije objasniti i razumjeti ukoliko se to vrši iz ugla poznavanja kosovskog fenomena, odnosno Kosovskog zavjeta s jedne; a potom i sa aspekta poznavanja etike, morala, kulta, duha i zakona časti uopšte (a posebno viteške, odnosno vojničke časti), s druge strane. Njena simbolika je naročito značajna za kadete Vojne akademije i poruke koje se odnose na oficirski poziv i misiju oficirskog kora u oružanim sastavima Srbstva. Radi cijelovitijeg razumijevanja duha i poruka ove slike, nju je neophodno pojasniti kroz nekoliko sledećih sadržaja i detalja.

Ranjeni junak je vitez Orlović Pavle. Pod njegovom simbolikom i rangom, obuhvaćeni su svi vitezovi od vladara kao najodgovorenijeg i najvišeg po rangu, preko 24 velikaša koji su bili članovi Velikaškog veća (danas bi ono odgovaralo nivou Vlade.); potom vitezova srednjeg i nižeg plemstva koji su bili najbrojniji. Orlović Pavle indirektno predstavlja i sve druge srbske ratnike koji su se junački i viteški borili u Kosovskoj bici. Pošto je on vitez, to je njime predstavljena viteška čast tadašnje, a po zavjetu i naše vojske. Mač je jedan od glavnih simbola viteške časti. Njegov mač je okrvavljen i polomljen u žestokoj borbi u Kosovskom boju. Obzirom je ovaj mač bez kanije, on predstavlja ujedno i Božiji mač (mač ima oblik sličan krstu), odnosno mač Božije pravde u hrišćanskom smislu. (Ovdje bi se mogla naći veza sa početkom naše himne „Bože pravde“.)

 Naročito je značajno razumjeti da je Kosovka Devojka simbol Srbije, odnosno Otadžbine. (Kosovke djevojke simbolično predstavljaju srpske zemlje.) Obzirom da se Srbija branila na Kosovu polju, i kako je Njena čast sačuvana (Kosovka je djevojka), Kosovka djevojka je simbol sačuvane časti Otadžbine. Tu čast njoj je obezbijedio („vjenčan“ svojom čašću i zlatnim pojasom), vitez Orlović Pavle.

Zlatni pojas na Orloviću Pavlu je viteški pojas koji je on u ime države, odnosno Otadžbine dobio od vladara, odnosno cara. (Treba podsjetiti da je po Dušanovom zakoniku, vlastelin dobijao od cara zlatni pojas, bisernu svitu i oružje, odnosno mač.) Ovaj pojas je prije svega simbol viteške službene časti. Predstavlja s jedne strane onoga ko je zlatni pojas dodijelio; i s druge, simbolizuje službenu vjernost nosioca koji ga je „vjenčanjem“ svojom viteškom čašću zaslužio. Njegovu simboliku i duh po zavjetu nosi ešarpa od pozlaćene srme. (Moralo bi se imati u vidu da istu simboliku i duh imaju ešarpe i u drugim vojskama.)

Ovakav pojas, odnosno ešarpu od pozlaćene srme u državi i društvu ne dobija ni jedna druga profesija, služba, struka ili zanimanje, osim oficira koji su završili Vojnu akademiju. Na osnovu te neosporne činjenice profesionalni oficiri su po zavjetu jedini zakleti čuvari, branioci i zaštitnici države, nacije i Otadžbine. (Drugi to nisu.) U vezi ešarpe treba istaći da je njena kopča urađena u obliku državnog grba Republike Srbije. Iz prethodno navedenog, jasno je da u oficirskoj ešarpi predstavljen otadžbinski ideal oficirske službe. (Ideali časti oficirske službe su različiti u drugim državama. Tako je na primer u Rusiji to „Otadžbinski dug“, u Engleskoj je „Imperijalni interes“, u SAD je „Pravedna stvar“ itd.)

Po duhu navedene simblike koja je zavjetno data slikom „Kosovka Djevojka“, dobijanje ešarpe za novoproizvedene oficire je simbol njihovog „vjenčanja“ za državu, odnosno Otadžbinu s jedne, i poštovanja i priznanja njih kao jedinih pravih profesionalaca u vojsci s druge strane. Dakle, tu, ne samo svetu i uzvišenu obavezu već i privilegiju od strane države, a preko Vojne Akademije i ešarpe, ima pravo da dobije samo svršeni student, odnosno kadet Vojne akademije – budući oficir. Ovo je i zbog toga što je on jedini pravi i istinski profesionalac u svakoj, pa i našoj vojsci.

Ljepotom i oblikom prikazan je zlatni kondir iz kojeg Kosovka Devojka napaja vinom Orlovića Pavla. Tim predmetom i činom napajanja, predstavljeno je njeno priznanje za časnu, tešku i ipak uspješnu borbu na bojnom polju (ispod njega je mrtav spahija, odnosno neprijatelj), ali i brižna želja da ga oporavi za nove borbe i pregnuća. Vino, pored hrišćanske simbolike, u ovoj slici ima i onu drugu: naime, Kosovka djevojka mu na jedinstven način ukazuje poštovanje, brižno mu nazdravlja, krepi ga i tako pomaže da se oporavi i nastavi svoju svetu, uzvišenu i pravednu službu i otadžbinsku misiju. Drugi zlatni kondir sa peškirom na kojem se vide od krvi obrisi, je postavljen nešto dalje s desne strane i iza leđa Kosovke djevojke. Tim se pokazuje prethodno ukazana pomoć Orloviću Pavlu, da bi ga potom Kosovka devojka pridignuvši ga napajala vinom. Ovo ukazivanje prve pomoći se pogrešno tumači u smislu da je Kosovka djevojka jedna vrsta bolničarke, odnosno medicinske sestre. Kosovka djevojka je, kako je prethodno navedeno, simbol Otadžbine, i ne smije se svoditi na nivo medicinske sestre, odnosno Kola srpskih sestara, naročito zbog toga što slika „Kosovka djevojka“ podsjeća, afirmiše i aktuelizuje veoma moćne sadržaje iz kompleksnog kosovskog fenomena. Međutim, u vezi sa prethodnim kondirom na kojem je opisani peškir, valja zaključiti da je država dužna da u miru i ratu svom najodanijem dijelu društva, oficirskom koru kao jedinom profesionalnom i zakletom čuvaru interesa države, nacije i vjere, obezbijedi najbolju i neprekidnu zdravstvenu zaštitu u odnosu na sve ostale kategorije stanovništva, da bi on što sposobniji (u smislu zdravlja) mogao da ostvari svoju svetu misiju u uslovima kada se mogu potpuno urušiti interesi Otadžbine.

Da bi se istakla simbolika dostojanstva i časti visokog ranga, pojedini vrijedni predmeti se prave od zlata i drugih plemenitih metala i ukrašavaju dijamantima i dragim kamenjem. Tako je ukrašen bodež na pojasu Orlovića Pavla. On je simbol viteškog dostojanstva, i predstavlja viši simbol od viteškog mača zbog toga što pored simbolike časti obuhvata i simboliku dostojanstva visokog ranga. Važno je uočiti da je ovaj bodež u kaniji. On nije oružje za samoodbranu. Njegova namjena je posebna i samo jedna. On jasno opominje da lice koje nosi zlatni pojas, nikada i ni pod kojim uslovima ne smije učiniti izdaju Otadžbine. Međutim, ukoliko preti takva opasnost ili neizbježan čin, onda se u ime interesa Otadžbine mora izvršiti samoubistvo, odnosno ubistvo. (To što pojedinci imaju suprotno i neprihvatljivo mišljenje u vezi spomenutog samoubistva, samo potvrđuje da oni nikako da shvate suštinu vojničke časti i Otadžbinskog ideala oficirskog poziva u Srpstvu, prevodeći to na neka hrišćanska tumačenja koja za oficirski poziv nisu težišno opredijeljujuća.) U ovoj slici, Ideal službene viteške (vojničke) časti je Otadžbina, odnosno Kosovka djevojka. Ona je svetinja, i sve se Njoj, odnosno Otadžbinskom idealu potčinjava, pa i život. Kod ove slike, kad je već riječ o bodežu, treba imati u vidu da je centar slike, odnosno da se njene dijagonale sijeku baš na vrhu drške ovog bodeža, što naravno nije slučajno. Kako je taj vrh sjajan, on ukazuje na dragi kamen (moguće i dijamant), koji je najčešće najveći dragi kamen na cijelom bodežu. Sve to samo potvrđuje, odnosno pojačava značaj, ozbiljnost i uzvišenu simboliku ovog „pojasnog oružja“.

Ime i prezime Orlovića Pavla takođe zaslužuje objašnjenje. Prezime Orlović može da se vezuje: s jedne strane, za Nemanjiće i njihove bijele dvoglave Orlove, a s druge, što je očiglednije, i za njegov štit na kome je viteški znak po kojem je dobio prezime. Dakle, on je predstavljen crnim orlom na čijim grudima je krst sa četiri slova „S“. Kako je po simbolici orao poznatiji kao carska ptica, Orlović se indirektno vezuje za Dušanovo carstvo. Po tome je on vitez moćne Nemanjićke tradicije. Ime Pavle je hrišćansko. Apostol Pavle simolično predstavlja osvetljen put hrišćanskog učenja (Pavle – osvetljen put). Prema tome ime junaka Orlovića Pavla ima simbolično značenje koje odgovara visokim zahtjevima hrišćanske vojske, odnosno ukazuje na „put idealnog vojnika srbske vojske“.

Radi dodatne analize slike, treba uočiti i sledeće. S desne strane a u pozadini slike vide se dva konja: beli koji je oboren i ubijen, i dorat koji stoji ali bez jahača. Prvi (beli – boja časti) je konj cara Lazara, a drugi – dorat (crveni – simbol krvi i nasilja, sa glavom okrenutom ka zapaljenim kućama iz kojih kulja dim) je Muratov. Oba gospodara su stradala, svaki po mjeri svoje časti, za svoju državu, vjeru, ideje i namjere. Car Lazar je stradao po duhu hrišćanskog opredijeljenja „Za Carstvo Nebesko“ u odbrani otačastva, države, nacije i vjere, odnosno u odbrani etike dobra. Sultan Murat je stradao na putu uvjerenja svoje vjere (borbi protiv nevjernika) i interesa za carstvo tursko koje je kao agresivno, nasilničko, pljačkaško i osvajačko usmjereno na drugu zemlju. (Kao primjer valjalo bi se podsjetiti koje su stravične zločine i pljačke činili Turci prilikom osvajanja Carigrada. Navedimo i našu Ćele kulu koja je u svijetu jedinstven spomenik divljaštva i nasilja turske države i vojske.) On je kao takav predstavnik zla koje nasrće i napada etiku dobra. (Ovdje se mora imati u vidu da sultan nije doveo vojsku na manevre na Kosovu polju, da bi potom pravio teferić uz Lab i Sitnicu i jeo baklave sa Lazarom i našom vojskom. On je poveo vojsku u nemilosrdni godišnji osvajačko- pljačkaški ratni pohod da bi veličanstvenom pobjedom nad srpkom vojskom baš na Vidovdan proslavio stogodišnjicu postojanja turskog carstva. Tu namjeru da baš na Vidovdan, na dan herojskog rodonačelnika srpskog naroda iz predačke vjere, porazi Srbe, platio je glavom.)

Na lievoj strani slike leži mrtav turski vojnik sa strijelom u grudima. Strijela predstavlja ujedno koplje, a koplje u univerzalnom značenju simbolizuje pobjedu nad svim zlom ovoga svijeta. Tom strijelom, odnosno zamjenom simbolike koplja, slikovito je prikazana kazna za svakog osvajača, pljačkaša, nasilnika i zlotvora.

U donjem dijelu slike je ubijeni spahija, odnosno turski vitez, okrenut licem ka zemlji. Njegova odeća je ukrašena zlatom čime se pokazuje ne samo na rang, već na njegov, odnosno turski materijalni, osvajački i pljačkaški interes. Takav interes se prikazuje kroz njegov okrvavljeni jatagan koji i dalje drži nad oborenim štitom sa karakterističnim srpskim oznakama. Ovaj dio slike sa štitom polako prekriva bujan korov koji cvijeta. Štit je uvijek simbol odbrane ukoliko stoji uspravno i pravilno. Kako je ovdje štit položen na zemlji, on ukazuje na jednu vrstu poraza u smislu okupacije teritorije gdje je ona, u slici od strane „otomanskog carstva“, a u opštem značenju, od bilo kojeg neprijatelja uspostavljena.

Vitezovi su na štitovima imali oslikane svoje simbole ili oznake. Na štitu Orlovića Pavla je oslikan orao na osnovu kojeg je (kako je već rečeno) i određeno njegovo prezime. Inače, simbolika orla je višestruka. Po jednoj (kod Slovena), crni orao predstavlja boga Peruna. (Po drugoj, orao je uz koplje borbeni znak boga Vida – boga rata.) Upravo na ovoj slici, simbolika crnog orla više predstavlja boga Peruna, jednog od tri vrhovna boga naše predačke vjere. On je bog groma, prirodnih sila, pravde i poretka, ali i rata. Poznato je da hrast sveto drvo boga Peruna. Manje je poznato da na „najvišoj grani“ kao Perunov simbol stoji crni orao da bdi sa visine nad okolnim svijetom. Prema ondašnjim mitološkim vjerovanjima da bi odbranio i uspostavio pravdu, svojim silama: gromom, „munjevitim strijelama“, sjekirama „koje mu se u ruke vraćaju“, bog Perun kažnjava krivokletnike i sve one koji čine zlo i narušavaju poredak. On je po tom osnovu i vjerovanjima Bog pravde iz prehrišćanskog perioda. (Valja podsjetiti, da se prve riječi naše himne „Bože pravde“ mogu odnositi i na ove sadržaje vjerovanja naših predaka.)

Dakle, kroz Orlovića mač, odnosno Božiji mač, mač (hrišćanske) Božije pravde, i crnog orla (prehrišćanske) Božije pravde, vremenski sveobuhvatno (prehrišćanski i hrišćanski period) i simbolično je predstavljena PRAVDA, kao veliko univerzalno ljudsko, narodno, moralno, pravno, etičko i socijalno dobro, koju treba uspostaviti, braniti i čuvati. Kako je na grudima tog orla krst sa četiri slova „S“ to se njima ukazuje na naš narod koji vjeruje u PRAVDU, u Božiju pravdu; bori se, a nju i na njenom polju strada. Na nju računa i nju poziva kroz himnu „Bože pravde“.

Ovaj štit je ipak Nemanjića štit, jer pripada vitezu naše države, našeg naroda i naše vojske; vitezu koji je za svoj znak uzeo crnog orla, simbola Boga Pravde, odnosno pripada vitezu koji je nepokolebljivo opredijeljen da časno brani i odbrani na Kosovu polju interese Otadžbine, države, nacije i vjere, odnosno Kosovku djevojku. On u stvari po mjeri, duhu i zakonima časti u širem smislu značenja brani PRAVDU, odnosno etiku dobra.

 Pored zlatnog pojasa simbola časti na vjernost Otadžbini, bodeža simbola njegovog viteškog dostojanstva, mača simbola njegove viteške časti; on ima brkove koji su simbol muške časti i bradu koja je simbol muškog dostojanstva. Njegov lik odgovara liku Miloša Obilića sa Obilića medalje koju je ustanovio Njegoš 1847. godine. (Značajno je istaći da je Miloš naše najmoćnije ime koje ima značenje u smislu „čast duše srbskog naroda“, i nema pandam u ženskom imenu. S druge strane, Obilić po zavjetu i kultu predstavlja „nesalomivi duh našeg naroda“. Tako se i kroz lik Orlovića Pavla pronosi velikodušna nesalomiva Obilića čast Srbstva.)

Uz prethodno, valja zapaziti i sledeće: na njegovoj raskopčanoj dolami nalaze se sa obje strane bijelim (boja časti) vezom izvezeni krstovi. (Krst je simbol vjere, ali je i univerzalni simbol časti u hrišćanstvu.) Ovih bijelih krstova ima devet od kojih se jasno vide šest, dok su ostala tri u djelimičnom preklopu dolame, prekrivena sa oba pojasa. Njima se indirektno ukazuje na devet braće Jugovića. Za porodicu Jugovića ne postoje istorijski dokazi da je u srbskom plemstvu postojala. Međutim, srbski vojvoda, župan i knez Vratko Nemanjić iz sredine 14. veka je u epskoj narodnoj poeziji poznatiji kao Jug Bogdan. (Vratko vodi porijeklo iz bočne loze Nemanjića. On je otac kneginje Milice. O njegovim sinovima nema pouzdanih podataka.) Preličenje kneza Vratka u epskom duhu i kosovskom mitu u Jug-Bogdana, odnosno porodicu Jugovića (u kojoj dominiraju impresivnim likom Majka Jugovića, a potom i braća Jugovići), ima posebnog smisla. Naime, Jug-Bogdan jasno označava: s jedne strane, Jug – stranu svijeta i pravac kada je Sunce svaki dan u zenitu – s tim, da je Sunce na Jugu samo na Vidovdan (15 juna po starom kalendaru) na najvećoj tački na nebu u toku cijele godine. S druge strane, dodatno se kroz Bogdan (Bog-dan) označava Bog Vid jer je 15. juni bio dan proslavljanja Bog Vida, Boga (toga) dana. On i sinovi junački ginu u boju, da bi se sjedinili sa svojim Vrhovnim bogom predačke vjere, te nastavili da žive vječni život, uz ponovno rađanje u ovom svijetu. Po tom duhu, smislu i zavjetu, Oni su dakle, stalno rađajući, odnosno vaskrsavajući junaci našega naroda koji se kroz Orlovića Pavla i onih devet izvezenih bijelih krstova tako predstavljaju i projavljuju.

Lice Orlovića Pavla je okrenuto nebu (uzvišenom, nebeskom, plemenitom…), jer ga tako pridržava, napaja i oporavlja Kosovka djevojka. Za razliku od ovog našeg viteza, glava mrtvog Turčina ispod njega, je okrenuta suprotno – ka zemlji (materijalnom, zemaljskom, egoističnom…) iz koje niče i cvijeta (moralni) korov. Uz okrvavljeni jatagan, jasno se simbolizuje osvajačko nasilje, odnosno etika zla.

 Imajući u vidu da je jedina čast kroz istoriju branila etiku (kako to navodi jedan filosof), Orlović Pavle je upravo predstavnik viteške, odnosno vojničke časti našeg naroda. Tako je u Orlovića Pavla od oružja, opreme, odjeće i lica, sve prikazano kroz simboliku visokog dostojanstva i časti, neophodnih za uzvišenu misiju prema Otadžbini koju po zavjetu ima i nosi.

Vezivanje crnog orla sa šiptarskim crnim dvoglavim orlom, nema osnove, tim prije što se na ovom štitu vidi naš krst sa četiri slova „S“, ili ognjila. (Ognjila se vezuju za kremen kamen, koji je opet jedan od simbola boga Peruna. Iz kremena i udar ognjila izbije varnica – kao grom u malom- kojom se pali vatra.)

Dio slike sa ovim štitom nad kojim je ruka sa okrvavljenim jataganom osvajača, data je i simbolika porobljenog dijela našeg naroda izloženog stradanju, beščašću i teroru. Kosovka djevojka, upravo oporavlja Orlovića Pavla, da bi se osnažio i krenuo da oslobodi porobljeno, podigne štit pravde i doprinese poretku etike dobra na slavu i čast Otadžbine i Srbstva.

Kosovka djevojka je dostojanstvena, brižna i pažljiva. Njena odora je ukrašena zlatnim i narodnim vezom ukazujući na našu vekovnu ljubav, trud i borbu za srećno i bogato Otačastvo. Kroz sliku se jasno vidi da Ona svu svoju nadu u vedriju i slobodniju budućnost vidi u oporavljenom Orlovića Pavlu. U njemu dakle, osjeća i vidi svoju i njegovu jedino pouzdanu snagu, duh i vjeru časti i dostojanstva koji mogu da je odbrane i očuvaju. Na one koji nemaju časti ili se neće odazvati po glasu svoje savjesti, ona i ne računa. Drugim riječima, kroz visoke moralne vrijednosti časti ne samo svojih službenika po zakletvi, već i svih ostalih velikodušnih i časnih ljudi, Ona (Otadžbina) očekuje požrtvovanje, pomoć, podršku, razumijevanje i ljubav kako u miru, tako naročito u onim najtežim i najopasnijim situacijama i okolnostima kada su ugroženi njeni vitalni (državni i nacionalni) interesi.

Slika Uroša Predića „Kosovka djevojka“ je urađena 1919. godine. U tom aktuelnom vremenu, ona na svoj način oživljava kosovski fenomen iskazujući poštovanje slavnoj srpskoj vojsci, što je nakon proboja Solunskog fronta, oslobodila Otadžbinu po duhu Kosovskog zavjeta i stvorila pobjedonosne uslove za ujedinjenje srpskih zemalja pod jedan državni krov. Kako je Kosovski zavjet čisto i nedvoslisleno jasno srpski, on nema nikakve veze sa bratstvom Srba, Hrvata i Slovenaca, odnosno sa jugoslovenstvom i kasnije komunizmom. Iz današnjeg ugla posmatrano, odstupanje od Kosovskog zavjeta, odnosno nacionalnog programa nakon Prvog svjetskog rata (čime je teško stečeni i sačuvani državni suverenitet naivno gurnut u sumnjive bratske i jugoslovenske opcije), kao da je odmah i na vrijeme najavljivala ova neobično vrijedna i poučna slika.

 Konačno, slika „Kosovka devojka“ više govori i pobjedi srbske vojske na Kosovu polju, nego o porazu. Ona je po Kosovskom zavjetu, pobjeda pravde i etike dobra nad zlom. Ona je i pobjeda srbskog Obilića, Orlovića, Jugovića i Lazareva duha slave i časti nad beščašćem osvajača, pljačkaša, terorista, belosvijetskih bandi, palikuća i nasilnika.

„Kosovka djevojka“, odnosno Otadžbina opominje da je Vidovdan po Kosovskom zavjetu jedina prava oficirska slava i slava oružanih sastava Srbstva. Naročito je važno da studentima, odnosno kadetima Vojne akademije slika „Kosovka djevojka“ bude najljepša slika trajno urezana u srcu i duhu kao jedinstvena ikona njihove plemenite i uzvišene misije oficirskog poziva u Srbstvu. Ne ide se u Vojnu akademiju što se nekom sviđa oficirska uniforma ili već zbog nekog perifernog, „imidž“ ili „kul“ motiva. Opredijeljenje za kadete Vojne akademije, odnosno za profesionalni oficirski poziv, mora biti na temeljima istinskog razumijevanja i svjesnog prihvatanja simbolike, duha i obaveza koje proističu iz oficirske ešarpe i naše Otadžbine. Svaki drugi motivi i raznorazna opravdanja i uvjeravanja, samo su manje ili više stranputice nedostojne moralnoj i etičkoj vertikali Kosovskog zavjeta i Otadžbinskog ideala oficirskog poziva u Srbstvu.

N a u k

Poput „Gorskog vijenca“, ono što je značajno za sliku „Kosovka djevojka“ je njena aktuelna, blagotvorna i nijema, a tako važna pouka, poruka i poziv svim Srbima kako ovdje tako i u dijspori, da po duhu Kosovskog zavjeta idemo putem visokog morala, požrtvovanja, rodoljublja, častoljublja, pravdoljublja, odgovornosti, rada, poštenja, čestitosti, velikodušnosti, ljubavi, upornosti, sloge, pobožnosti i naravno otačastvoljublja.

Ova izuzetna slika svojom plemenitom sadržinom kao živo biće najčestitije duše srbskog naroda ima blagorodan uticaj na našeg čovjeka, pobuđujući u njemu nacionalni ponos i samopouzdanje po mjeri predanja, humanizma i etike dobra.

Posebnu poruku i opomenu upućuje vaskolikom Srpstvu da shvati izuzetnu važnost Otadžbinskog ideala i misije oficirskog poziva na ovoj balkanskoj vjetrometini gdje se jedino prema našem narodu vršio sistematski pogrom i genocid pri čemu je samo tokom 20. vijeka stradalo skoro 50 % naše biološke mase.

Iz njene dubine kao da odzvanja naša himna „Bože pravde“ pozivajući nas da se objedinjujemo, borimo, ispomažemo, jačamo, stvaramo i vaskrsavamo na svim poljima gde se ostvaruju i brane naši najvažniji nacionalni interesi, na sreću, čast i ponos Otadžbine i Srbstva.

 I zato je zaista vredno pokrenuti zamah njenog što uvjerljivijeg i argumentovanijeg objašnjenja u srbskom narodu, imajući u vidu snagu predanja i poruke koje ova neosporno divna, izvanredno vaspitna, rodoljubivo poučna i umjetnički vrijedna slika nosi i simbolikom i duhom zrači.

Pukovnik u penziji

Dr Rade S.N. Rajić