Priča o Džemalu Zahiroviću Špajzeru, osuđenom za mučenje bošnjačkih vojnika  u  Batkovićima kod Bijeljine, danas prosjaka kojeg su u sarajevskom tramvaju prepoznale njegove žrtve, aktualizovala je temu učešća  Bošnjaka u Vojsci Republike Srpske (VRS).

Zajedno sa Špajzerom bili su još Fikret Smajlovć Piklić iz Brezovog Polja kod Brčkog i bivši policajac Esad Bekrić Beretka. Piklića je 18. februara 2005. godine Kantonalni sud u Tuzli osudio na četiri godine i 10 mjeseci zatvora za mučenja, nečovječna postupanja i nanošenje velikih patnji civilnim zarobljenicima u Batkoviću.

Ismet Đuherić bio je prvi komandant jedinice VRS “Meša Selimović”, u čijem su sastavu bili uglavnom Bošnjaci s područja Bosanskog Broda i Dervente. Danas Đuherić sa suprugom Hanumicom živi u Sijekovcu kod Bosanskog Broda, a kao član Socijalističke partije RS Petra Dokića izabran je za predsjednika Skupštine opšine Bosanski Brod.

Nusret Dizdarević iz Dervente naslijedio je Đuherića na mjestu komandanta jedinice “Meša Selimović”. Danas je član SNSD-a, smatra da je u Srebrenici počinjen genocid i ponosno ističe da mu je djed bio ugledni hodža, a sebe ne smatra izdajnikom.

Major Pašaga Halilović bio je komandir  3. semberske brigade VRS, sastavljene od nekoliko stotina Bošnjaka iz Bijeljine i Janje. Zamjenik mu je bio Mujica Jahić, a jedinica je uglavnom ratovala u Posavini. Pašaga je danas predsjednik Upravnog odbora bijeljinskog preduzeća “Duvan”.

Ekspert za proizvodnju eksplozivnih naprava Zijad Žigić Žiga iz Dobrinje kod Tuzle, iz 2. korpusa Armije RBiH 1993. je preko Majevice prebjegao u Bijeljinu, gdje će od 1994. činiti okosnicu tek formiranog 10. diverzantskog odreda Glavnog štaba VRS. Od generala Mladića je za diverzantske zasluge lično dobio pištolj s posvetom. Trenutno živi u Bijeljini i koristi dokumente i na ime Živko Mičić. Uhapšen je pa pušten zbog sumnje da je 11. avgusta 2006. podmetnuo eksploziv na grob Alije Izetbegovića, da je napravio eksplozivnu napravu od koje su 9. juna 1998. poginuli Vladimir Neretljak i Stojan Maksimović pri pokušaju atentata na Ljubišu Savića Mauzera u Bijeljini, te da je napravio napravu od koje je 30. januara 2008. ubijen Vlatko Mačar i još dva lica na Palama.

Braća Izet i Himzo Golić spadaju među najcjenjenija imena Rogatičke brigade VRS. Izet Golić, prijeratni službenik “Centrotransove” ispostave u Rogatici, i danas na glavi nosi šajkaču s kokardom. Komadant Rogatičke brigade VRS, pukovnik Rajko Kušić, osim braće Golić, često spominje svoja ratna druženja i savjete koje je dobivao od generala Asima Hodžića.

– U rat se moralo ići ukoliko si želio ostati u Banjaluci – tvrdi Munir Krnjić, rodom iz Novog Šehera, koji se školovao u gradu na Vrbasu i tu i ostao kao pripadnik 1. krajiškog korpusa VRS.

I Senad Lolić je cijeli rat bio Mladićev vojnik.

– Rođeni sam Banjalučanin. Odrastao sam u jednom tipičnom muslimanskom dijelu grada, ali nikada se nisam osjećao nekim velikim muslimanom. Oženjen sam Srpkinjom, dijete nam je “mješanac” – kaže Lolić.

Hajrudina Mušanovića u Kneževu  većina smatra srpskim junakom.

Automehaničar iz Ilijaša Mujo Džafić sa sinom Kekom bio je pripadnik jedinice “Vasketovi četnici”, kojom je komandovao četnički vojvoda Vasilije Vidović Vaske iz Podlugova. Na spisku poginulih pripadnika Ilijaške brigade VRS nalazi se i ime Ahme Žigića. Zajedno sa srpskim vojnicima i ruskim dobrovoljcima na pravoslavnom groblju Donji Miljevići u Istočnom Sarajevu zakopan  je Ragib Halilović, pripadnik 1. sarajevske brigade VRS.

I u Prijedoru je jedan broj Bošnjaka bio u redovima VRS. Faran Dženanović se prekrstio i sad nosi ime Dragan Miletić.

U muslimanskom groblju u u Šamcu dominira spomenik na kojem piše: “Džemal Avdić (1957-1994.), srpski vojnik. Spomenik podiže zahvalna otadžbina”. Šamac je, inače, bio grad gdje se značajan broj Bošnjaka stavio u funkciju odbrane Republike Srpske.

Među tim junacima su  Džemal Jasenica Andre, Avdo Đuherić Coco, Fadil Topčagić Vojvoda, Mersad i Ajdin Mešić, Nizam Ramusović Tota, Naser i Jusuf Sejdić, Jasmin Kapetanovića, Ferida Jusufović, Pašage Tihića, Jasmina Vejsilovića, Sabrije Kabaklića, Smaila Tirića Buce…

Oni su danas sasvim obični građani, koji su svoju krv prolivali zajedno sa Srbima u temelje Republike Srpske. I ovaj pogolemi spisak pokazuje da je Srpska stvarana od svih njenih građana. Porukama vlastima je, nemojte ih zaboraviti, jer i oni su u najmanju ruku ravnopravni građani Republike Srpske,….