Prašuma Perućica u Nacionalnom parku “Sutjeska” kod Foče, kao evropski raritet i jedan od najočuvanijih dijelova prirode u Evropi, veliki je izazov za naučne istraživače, a sve više i za turiste i avanturiste iz svih krajeva svijeta.

Smještena u procjepu između najviših planinskih vrhova BiH – Maglića, Sniježnice i Volujaka, Perućica je po mnogo čemu fenomen i spomenik prirode koji ima neprocjenjivu biološku i pejzažnu vrijednost.

Još za vrijeme Kraljevine Jugoslavije 1938. godine šumari taksatori su, prilikom izrade eleborata na planini Maglić, u slivu rječice Perućice pronašli prekrasne primjerke bukve, jele i smrče čija je drvna masa iznosila više od 1.000 metara kubnih po hektaru, a visina stabala dostizala više od 60 metara.

Za potrebe naučnog istraživanja i nastave ovo područje je iz redovnog gazdovanja šumama izdvojeno 1952. godine, a dvije godine kasnije je uvećano na 1.434 hektara i stavljeno pod zaštitu kao prirodni rezervat, da bi 1962. godine osnovan Nacionalni park “Sutjeska”, u čiji je sastav ušla prašuma Perućica.

Vodopad Skakavac obrušava se u srcu prašume sa 75 metara 

U odnosu na ostale evropske prašume, specifičnim je čini njen reljef – to je koritasto udubljenje Perućičkog potoka, sa hidrogeološkim fenomenom vodopadom Skakavac, koji se u srce prašume obrušava sa visine od 75 metara, a posebno je zanimljiva kao stanište izuzetno rijetkih biljnih vrsta koje su preživjele ledeno doba.

Gorska bresina, zvončac sutjeske, mirisna žljezdača, Pančićeva salatika neke su od endemskih, rijetkih i ugroženih vrsta koje su sačuvane i veoma izražene u Nacionalnom parku “Sutjeska”.

Đorđe Vuković, zadužen za sektor razvoja i prezentacije Nacionalnog parka “Sutjeska”, objašnjava da je to refugijalna flora koja je zaostala iz geoloških etapa ledenih doba, iz perioda tercijara i kvartara.

– Te biljne vrste koje su bile izložene ledenjacima u tom vremenu spustile su se na ove niske balkanske geografske širine, a kasnije kada su se dešavala otapanja, povukli su se ledenjaci i te vrste su zaostale u ovim kanjonskim dolinama – navodi Vuković.

Idući od početka Perućice, tačnije od ušća Perućičkog potoka u Sutjesku sa 600 metara nadmorske visine, pa do Prijevora, zaravni podno samog vrha Maglića na 1.700 metara, redaju se različiti šumski pojasevi – od prvih galerijskih šuma, preko hrastovih i grabovih šuma, bukve, zatim zajednice bukve i jele, samostalnih četinara jele i smrče do zone bora krivulja koji završava vegetacijsku zonu.

U Perućici je sve prepušteno prirodi, svako rađanje, razvoj i odumiranje drveća odvijaju se bez bilo kakvog uticaja čovjeka, a smatra se da u najvećem dijelu ove prašume ljudska noga nikada nije kročila.

– Dešavaju se snjegoizvale i vjetroizvale, ali se ne rade nikakva izvlačenja oborenog drveća. Ako drveće padne na obilježenim stazama samo se obezbijedi prolaz, tako da nema nikakvog ekonomskog iskorištavanja – kaže Vuković.

Tri sestre smrče starije od 250 godina

On navodi da je sedamdesetih godina prošlog vijeka Šumarski fakultet iz Sarajeva uzimao isječke tri ogromne smrče, poznate kao “tri sestre”, koje su tada bile više od 62 metra.

– U prečniku su bile široke dva i po metra i procijenjeno je da su stare više od 250 godina. Od tri sestre, danas su dvije u životu, a jedna je na zemlji – ističe Vuković.

Poseban dragulj Perućice je vodopad Skakavac, izuzetno atraktivan hidrološki fenomen.

– To je stalni vodotok, za razliku od nekih poznatih u BiH i Balkanu, koji nemaju stalni tok i kao takav je najviši na ovim prostorima. Protok varira, ljeti je oko devet litara u sekundi, a na proljeće i jesen više od 12 litara. Ima više izvora napajanja, uglavnom sa Maglića i Volujaka – kaže Vuković.

Sve više kineskih turista – obilazak obavezno sa vodičima!

Turistički obilazak prašume organizuje se u grupama, i to obilježenom stazom uz obaveznu pratnju vodiča Nacionalnog parka.

– Početna tačka je Dragoš sedlo, to je prekrasan vidikovac, udaljen 12 kilometara od Tjentišta. Obilazak prašume traje od tri i po do četiri sata. Sve više je stranih turista, uglavnom iz Francuske, NJemačke, Belgije, skandinavskih zemalja, u posljednje vrijeme iz SAD i, što je nama najinteresantnije, i sa kineskog tržišta – priča Vuković.

On dodaje da Nacionalni park “Sutjeska” ima dobru saradnju sa rafting agencijama i klubovima iz Foče, sa kojima razmjenjuje turiste.

– Njihovi gosti dolaze kod nas, a naši idu kod njih na rafting Tarom i Drinom, što veoma dobro funkcioniše – priča Vuković.

Prijevojski katini – atrakcija 

Uz Perućicu, za turiste je neizbježna i izuzetno atraktivna zaravan Prijevor, do koje se dolazi obodom prašume.

Na Prijevoru, koji je polazna tačka za uspon na Maglić, nalaze se katuni Nacionalnog parka, tri kolibe zidane od kamena sa 18 ležajeva, a odmah pored su i katuni porodice Nikolić iz Bileće.

Posjetiocima je posebno zanimljivo što tu mogu da vide autentičan način pripreme sira i kajmaka, koji mogu i da probaju i kupe.

Perućica je prirodna laboratorija i nepresušan izvor za naučno-istraživački rad, kako domaćim, tako i istraživačima iz inostranstva.

Centar za životnu sredinu iz Banjaluke posljednjih godina je radio više studija o genofondu, dok su predmet istraživača iz NJemačke i Španije bili planinski vodotokovi.

– Bila su to istraživanja u vezi sa klimatskim promjenama koje se osjete i na našem području. Istraživali su i glacijalna jezera, koja su u procesu zarastanja – naglašava Vuković.

On ističe da je Perućica jedna od posljednjih prašuma u Evropi.

– U Evropi ih ima još nekoliko. Postoji jedna na granici Bjelorusije i Poljske, ali nema ovako specifičan reljef, ona je u ravnici, a neki bi autori rekli da su ovdje vrednija staništa rijetkih vrsta jer su na južnim geografskim širinama – pojašnjava Vuković.

Perućicu naseljava i bogat životinjski svijet.

Simbol Parka su divokoza i srneća divljač, a veliku populaciju ima i medvjed, zatim vuk, kao i veliki broj ptica selica.

Uz prirodni fenomen Perućicu, najviši vrh BiH Maglić i Zelengoru sa osam glečerskih jezera, Nacionalni park je turistički atraktivan i kao prostor na kojem se odigrala Bitka na Sutjesci, slavna epopeja iz Drugog svjetskog rata koja je simbol herojske borbe za slobodu.

Upravo na Dragoš sedlu, sa kojeg počinje turistički obilazak prašume, nalazi se spomenik Partizanskoj bolnici, na mjestu gdje su njemačke SS jedinice pobile partizanske ranjenike i bolničare.